یادگیری مهارتهای تکنیکی
یادگیری پیشرفت نسبتاً پایدار اجرا براثر تمرین است. یادگیری مستقیماً قابلمشاهده نیست و از تغییرات اجرا در طول زمان استنباط میشود. به دلیل آنکه عوامل دیگری بهجز یادگیری باعث تغییرات در اجرا میشوند همیشه آگاهی از اینکه آیا ورزشکار واقعاً مهارت تکنیکی را یاد گرفته است ساده نیست. برای مثال ممکن است ورزشکاری به دلیل آنکه نسبت به فصل قبل بالیده تر شده یا فقط به دلیل آنکه آن روز خوششانسی آورده اجرای بهتری داشته باشد. گاه ورزشکاران به دلیل آسیب یا بیماری یا از دست دادن تمرکز، عملکرد ضعیفی .دارند میدانید فقط زمانی که پیشرفتی نسبتاً پایدار در اجرا وجود داشته باشد یادگیری اتفاق افتاده است
طرحهای ذهنی
متخصصان قبلاً فکر میکردند ورزشکاران مهارتهای تکنیکی را از راه تدوین طرحهای ذهنی ضمن تکرار تمرین یاد میگیرند این توصیف برای بسیاری از تکنیکهای ساده مناسب ،بود اما وقتی دانشمندان تکنیکهای بسیار پیچیده را مطالعه کردند متوجه شدند تمامی این پاسخهای گوناگون بهنوعی باهم شباهت دارند
به دلیل آنکه هر طرح ذهنی فقط در شرایط مشابه با شرایطی که آن طرح تدوینشده مفید است، برای آنکه مهارتهای تکنیکی را بهخوبی اجرا کنید به میلیونها طرح ذهنی نیاز دارید. حتی اگر مغز شما گنجایش کافی برای اینهمه طرح ذهنی داشته باشد، نمیتواند همیشه طرح درست را متناسب با شرایط بسیاری از ورزشها که بهسرعت تغییر میکنند انتخاب کند ،بنابراین از اعتبار مفهوم یادگیری از راه طرحهای ذهنی کاسته شده است
استخراج قوانین
امروزه دانشمندان اعتقاددارند ورزشکاران مهارتهای تکنیکی پیچیده را به گونه کاملاً متفاوتی یاد میگیرند. آنها بخشهای اصلی اطلاعات را از هر اجرا جدا میکنند تا قوانینی درباره نحوه اجرا در آینده ایجاد کنند. این روش، روش کارآمدی برای توجه به تغییرات زیاد احتمالی در مهارتهای ورزشی پیچیده است
هر بار که ورزشکاران مهارتهای تکنیکی را تمرین میکنند مغز آنها در جستجوی استخراج چهار نوع اطلاعات زیر درباره حرکت است
1.شرایط محیطی مثل زمینبازی یا موقعیت بازیکنان مقابل وضعیت ورزشکار در زمان شروع تکنیک
2.نیازهای حرکت در حال اجرا؛ مثل سرعت، جهت و نیرو
3.پیامدهای ادراکشده از راه حواس در حین حرکت و بعدازآن
4.مقایسه نتیجه واقعی با نتیجه موردنظر با توجه به بازخورد موجود اطلاعات مربوط به نحوه اجرایبرنامه حرکتی
وقتی ورزشکاران به تمرین ادامه میدهند، با استفاده از بازخورد ویژۀ اصلاح تکنیک خود، این اطلاعات استخراجشده را برای تولید قوانینی کلی که برنامه حرکتی نامیده میشود ترکیب میکنند. برنامه حرکتی مجموعه قوانین پیچیدهای است که هنگام فراخوانی عمل به ورزشکاران اجازه میدهد تا حرکتی را تولید کنند. وقتی حرکت شروع شد، الگوی اصلی عمل حتی اگر حرکتی اشتباه انتخابشده باشد، اعمال میشود هنگام اجرا امکان تغییرات جزئی در الگوی اصلی حرکت وجود دارد ولی نمیتوان خود الگو را تغییر داد
فراموش نکنید این برنامه حرکتی، فقط طرحی کلی از حرکت است که امکان اجرای حرکات ماهرانه را برای ورزشکاران فراهم میسازد. در حقیقت برای اجرای حرکت صحیح ورزشکاران باید جزئیات شرایط خاص را اضافه کنند.
بنابراین یکی از مسئولیتهای اصلی شمای مربی کمک به ورزشکاران در تدوین برنامههای حرکتی است. عوامل زیادی بر یادگیری برنامههای صحیح حرکتی ورزشکاران اثر میگذارد، ازجمله ویژگیهای آنها مثل ،استعداد میزان بالیدگی و تجربه؛ هوش حرکتی و شناختی آنها؛ ظرفیت توجه و تمرکز آنها؛ و انگیزش آنها بهعلاوه یادگیری آنها تا حد زیادی تحت تأثیر نحوه عمل شما خواهد بود، اینکه چگونه تکنیک را آموزش میدهید چگونه فعالیتهای تمرینی را شکل میدهید و چگونه از راه بازخورد توجه آنها را بر عناصر مهم تکنیک متمرکز میکنید؛ خلاصه اینکه چه اندازه بهعنوان مربی مؤثرید
سه مرحله یادگیری
آخرین باری که مهارت تکنیکی جدیدی را یاد گرفتید چه زمانی بود؟ شاید مدتها قبل بوده و فراموش کرده باشید برای یادگیری آن مهارت چه مراحلی را پشت سر گذاشتهاید در این قسمت دوباره ورزشکار خواهید شد و من بهعنوان مربی به شما تردستی را آموزش خواهم داد
شما با تمرین و مربیگری ماهرانه من، سه مرحله یادگیری را میگذرانید تا ماهر شوید. این سه مرحله عبارتاند از مرحله ذهنی مرحله تمرین و مرحله خودکار این سه مرحله در شکل زیر بهصورت پیوستار یادگیری نشان دادهشده است. به خاطر داشته باشید هر مرحله یادگیری به راهبردهای آموزشی متفاوتی نیاز دارد
جاده یادگیری = (مرحله ذهنی ) (مرحله تمرین ) (مرحله خودکار)
مرحله ذهنی
وقتی برای اولین بار در حال یادگیری تردستی هستید هدف شما آن است که بفهمید برای اجرای صحیح تکنیک چه باید بکنید این کار مستلزم مقدار زیادی فعالیت شناختی است چون در جستجوی طرحی ذهنی از تکنیکی صحیح .هستید. به همین دلیل، اولین مرحله یادگیری مرحله ذهنی نامیده شده است. در این مرحله مغز شما در جستجوی ارتباطهایی بین این تکنیک و فعالیتهایی است که قبلاً آموختهاید. همچنین به دنبال الگوهای حرکت آشنا میگردد و شروع به ساختن ارتباطهای عصبی جدیدی میکند
ویژگیهای مرحله ذهنی
فرض کنیم قبلاً بههیچوجه تردستی نکردهاید. اولین چیزی که لازم دارید، تصویری کلی از تکلیف است بهترین روش برای رسیدن به تصویری کلی، نمایش حرکت و توضیح آن است
هدف شما از تمرین در این مرحله تشکیل طرحی صحیح از تکلیف موردنظر است
مربیگری در مرحله ذهنی
بنا بر تجربهام در مربیگری تردستی، یاد گرفتهام بعضی افراد میتوانند مقدمات و اصول پایه را فقط ظرف چند دقیقه یاد بگیرند اما بقیه تا حدودی به زمان بیشتری نیاز دارند باید مراقب باشم در این مرحله ذهنی زیاد آموزش ندهم زیرا مسیر یادگیری شما حتماً دچار اضافهبار میشود با این ،همه اغلب وسوسه میشوم
چنین کاری را انجام دهم زیرا تردستی را خیلی خوب بلدم و با این کار فرصت پیدا میکنم آنچه را خوب بلدم نشان دهم گاه کم طاقتم و تلاش میکنم سریعتر از آنکه بتوانید یاد بگیرید پیش بروم. شاید لازم باشد به من تذکر دهید بهآرامی با شما پیش بروم و صبور باشم
مرحله تمرین
مرحله بعدی یادگیری مرحله تمرین است. این بدان معنا نیست که در مرحله ذهنی تمرین نکردهاید چون تمرین کرده اید. در این مرحله، تأکید بر کیفیت تمرین برای اصلاح تکنیک است در این مرحله باید زمان بسیار بیشتری نسبت به مرحله ذهنی صرف کنید
ویژگیهای مرحله تمرین
انرژی ذهنی لازم برای این مرحله کمتر است و فعالیت ذهنی شما از تأکید بر یادگیری ترتیب حرکات به اصلاح زمانبندی و هماهنگی هر مرحله از توالی تردستی تغییر خواهد کرد.
وقتی اصول مقدماتی یا مکانیکی را یاد میگیرید اشتباهات شما کاهش مییابد و اجرای شما همسانتر میشود – یکی از علائم وقوع یادگیری
هنگامیکه تمرین تردستی را شروع میکنید، از بازخورد حسی سود خواهید برد، یعنی اطلاعات حاصل از حواس بینایی و حس حرکت درباره چگونگی اجرای تک
در مراحل اولیه ،یادگیری بازخورد حسی اغلب اطلاعات کافی برای یادگیری مطلوب را فراهم نمیکند. بنابراین میتوانم بهعنوان مربی با دادن بازخورد سودمند به تسریع یادگیری شما کمک کنم برای مثال میتوانم بگویم سعی نکنید به هر توپ نگاه کنید، بلکه باید تصویری کلی از هر سه توپ داشته باشید. (همچنین باید به این مطلب اشارهکنم که افراد زیادی تردستی را بدون مربی یاد میگیرند؛ اما با مربیگری خوب تردستی را بهتر و سریعتر میآموزند).
وقتى حواس شما اطلاعات مبنی بر وقوع اشتباه را درک میکند، نیازی به دادن بازخورد نیست. برای مثال، اگر مکرراً توپها را میاندازید یا احساس نمیکنید آنها را چه اندازه بالا میاندازید، لازم نیست در گوش شما فریاد بزنم: «هی، احمق بیشعور. داری افتضاح انجام میدهی.» شما خود آن را میبینید!
از سوی دیگر زمانی که حواس شما اطلاعاتی درباره صحیح بودن اجرا فراهم میکند تقویت مثبت مفید است
با ادامۀ تمرین و ،یادگیری کمتر به کمک من نیاز خواهید داشت. بهمرور میتوانید اشتباهات خود را تشخیص دهید و این توانایی مهم شمارا قادر میسازد هنگام تمرین اصلاحاتی را انجام دهید.
مربیگری در مرحله تمرین
بهعنوان مربی شما در این مرحله میدانم کیفیت تمرین، علاوه بر کمیت آن سرعت یادگیری شمارا افزایش میدهد بنابراین لازم است در موارد زیر صحیح تصمیمگیری کنم
باید چند وقت یکبار تمرین کنید
هر تمرین باید چه مدت طول بکشد
آیا برنامه روزانه تردستی باید بهصورت بخش بخش تمرین شود یا کلی؟
چه زمانی باید به فنهای پیشرفتهتر تردستی بپردازید
یاد گرفتهام اگر با شما کارکنم، تصمیمهایم مؤثرتر از زمانی است که به شما دستور بدهم. با انجام این کار برای رسیدگی به ظرفیت یادگیری، انگیزش و میزان خستگی شما در موقعیت بهتری قرار خواهم گرفت
مرحله خودکار
وقتی به تمرین تردستی ادامه میدهید تکنیک خودکار و خودکارتر میشود درنتیجه ظرفیت ذهنی شما آزادتر میشود و میتوانید از آن برای تمرکز بر عناصر مهمتر تردستی برای پیشرفت اجرا یا افزودن ابتکار و سبک خاص خود استفاده کنید. حالا آماده یادگیری تردستی با توپهای بیشتر تردستی با اشیای دارای شکلهای گوناگون و یا تردستی هنگام تکچرخ سواری روی سیم در ارتفاع هستید!
ویژگیهای مرحله خودکار
حالا اجرای تردستی شما بسیار مطمئن است وقتی اشتباهی انجام میدهید، غالباً روش اصلاح آن را میدانید.
در مرحله خودکار تجزیهوتحلیل بیشازاندازه تردستی ، احتمالاً تأثیری منفی بر اجرا دارد. حالا مهارت بهاندازهای خودکار است که اگر حین اجرا شروع به تجزیهوتحلیل آن کنید، اجرایتان دچار اختلال خواهد شد به همین دلیل ممکن است گاهی به شما بگویم فکر کردن را رها کنید و فقط بگذارید حرکت انجام شود.
پیشرفت یک تکنیک ورزشی تا مرحله خودکار احساس عالی و شگفتانگیزی است؛ اما چنانچه احتمالاً میدانید آن تکنیک باید همواره تمرین شود تا در مرحله خودکار باقی بماند.
مربیگری در مرحله خودکار
وقتی وارد مرحله خودکار یادگیری میشوید نقش مربیگری من تغییر میکند بهجای اینکه به تصمیمگیری درباره نحوه تمرین شما ادامه دهم، مسئولیت زیادی برای بهبود مهارت تکنیکی خود به عهده میگیرید. هرچند افراد در بیشتر مهارتهای پیچیده ورزشی هرگز به تبحر کامل نمیرسند و هرچند ممکن است باز بتوانم به شما در یادگیری نکات ظریفتر تردستی کمک کنم باید در این مرحله به شما در اجرای مهارتهایی که نحوه انجام آنها را میدانید کمک کنم.
یک مثال این نکته را بهخوبی روشن میکند.
در اولین مسابقه خود شرکت میکنید و اجرای ضعیفی را به نمایش میگذارید. فرض میکنم در تکنیک تردستی بهاندازهای که فکر میکردم تبحر پیدا نکردهاید درنتیجه تمرینهای تردستی شدیدی برنامهریزی میکنم تا تکنیک بهطور کامل ملکه ذهنتان شود.
در حقیقت اجرای ضعیف شما به دلیل اضطراب بسیار زیاد در اولین مسابقه بوده است. تمرین بیشتر ،تردستی کمک کمی به کنترل اضطراب شما در آینده میکند ولی اگر تشخیص دهم در کنترل اضطراب به کمک نیاز دارید وظیفه من آن است که به شما کمک کنم مهارتهای ذهنی خود را بیشتر بهبود بخشید.
اگر در اولین مسابقه خود تاکتیکهای نامناسبی را استفاده ،کنید در این زمان لازم است بر تمرین مهارتهای تاکتیکی شما وقت صرف کنیم. اگر زمانی که داوران به شما امتیاز بسیار پایین میدهند فحش و ناسزا دهید در این شرایط باید بیشتر مهارتهای ارتباطی و اخلاقی شمارا بهبود دهیم.
در اینجا نکته بسیار مهم آن است وقتی رقابت میکنید مهارتهای تکنیکی تنها عوامل تعیینکننده اجرای شما نیستند؛ همۀ شش مهارت ورزشی موردبحث در مقاله آموزش با رویکرد بازی نقش دارند
-
معرفی مهارت تکنیکی
-
نمایش و توزیع مهارت تکنیکی
-
واداشتن ورزشکاران به تمرین مهارتی
-
اصلاح اشتباهات
معرفی مهارت تکنیکی: مهارت تکنیکی را با شور و اشتیاق معرفی کنیدو به روشنی و استفاده از زبانی که ورزشکاران آن را خوب میفهمند صحبت کنید همچنین کوتاه و مختصر سعی کنید کمتر از سه دقیقه باشد از کلمات ناراحت کننده هرگز استفاده نکنید چون محیط یادگیری را منفی میکند
معرفی خوب شامل : به جای معمولتان بروید و برای جلب توجه از علامتی خاص استفاده کنید مانند سوت زدن یا کف زدن چیدمان : باید طوری چیدمان را انجام دهید که شما را ببینند و صدای شما را بشنوند از وول خوردن بین آنها خودداری کنید
ذکر نام تکنیک و توضیح نحوه استفاده از آن : از نامی که بین همه مرسوم هست استفاده کنید در غیر این صورت عنوان وصفی کوتاهی برای آن انتخاب کنید به ورزشکاران دلیل یادگیری این تکنیک را کوتاه توضیح دهید که در ذهن ورزشکاران انگیزش برای یادگیری آن افزایش دهد
نمایش و توضیح مهارت تکنیکی :برای نمایش و توضیح یک تکنیک اگر میتوانید خودتان آن را خوب تمرین کنید و آن را ماهرانه انجام دهید یا از افرادی ماهر بخواهید که آن را انجام دهند و یا از فیلم ویدیویی استفاده کنید اگر هیچ کدام میسر نبود فعلاً از ارائه آن خودداری نمایید
مطمئن باشید هنگام نمایش حواس ورزشکاران جمع باشد کل تکنیک را درست به همان نحو و سرعتی که در شرایط مسابقه اجرا میشود انجام دهید از تمام زوایای انجام دهید و گهگاهی هم به صورت آهسته انجام دهید اگر تکنیک پیچیده هست بخش بخش کنید و باز در نهایت با سرعت و نحوی که در شرایط مسابقه هست انجام دهید نکته مهم دقت کنید که راست برترهاوچب برترها با هم متفاوتند برای هر دو گروه انجام دهید
دیگر اینکه تکنیک جدید را با تکنیک قبلی ارتباط دهید و د ر آخر بررسی کنید آیا ورزشکار تکنیک را فهمیده یا نه
مرحله شروع تمرین تکنیک آموزش داده شده: اگر تکنیک ساده هست و ذهن ورزشکار را زیاد درگیر نمیکند کل تکنیک را یکجا تمرین کنیداگر تکنیک پیچیده است ذهن ورزشکار را زیاد درگیر میکند آن را به چند جز تقسیم کنید و تمرین کنید ولی در نهایت به صورت کلی تمرین کنید
اصول تمرین برتر:
اصل یک : ورزشکاران را به تمرین تکنیک مناسب وادارید بعضی از مربیان فقط به دلیل اینکه مربیان آنها در گذشته از تمرین خاصی استفاده میکردند آن تمرینها را به کار میگیرند این کار اشتباه است تمرین خود را تجزیه و تحلیل کنید استفاده کنید در غیر این صورت زمان خود را صرف مهارتهای غیر ضروری کردهاید
اصل دو:ورزشکاران را به تمرین و تکنیک در شرایطی مشابه شرایط بازی وادارید به شرط اینکه بتوانید ایمن و بیخطر و با دقت مناسب اجرا کنید
اصل سوم :در هنگام آموزش تکنیکهای جدید تمرین را کوتاه و مکرر انجام دهید در مراحل اولیه در یادگیری تکنیک ورزشکاران احتمالاً اشتباهات زیادی میکنند و سریع خسته میشوند بنابراین باید تکنیک را تکراراما نه طولانی تمرین کنند باید دقت شود این تمرین چقدر از ذهن یا جسم ورزشکار را درگیر میکند اگر زیاد هست مابین تمرینها استراحت داده و یا تکنیک دیگری پرداخت بپردازیم که گروه عضلانی دیگری را درگیر میکند
اصل چهارم:از تلف شدن زمان تمرین جلوگیری کنید :مواردی که باعث تلف شدن زمان میشود ۱ مربی زیاد حرف میزند ۲ پرداختن تمرینهایی که به پیشرفت ورزشکاران کمک نمیکند ۳ پرداختن به رفتارهای ناشایسته ورزشکاران در این حالت بهتر است مستقیم به آنها نگاه کنید اگر موثر نبود تذکر دهید با ذکر نام اگرباز هم موثر نبود آنها را جدا کنید و به تمرین ادامه دهید و سپس در آخر با ورزشکار بیادب صحبت کنید
اصل پنجم : از امکانات و وسایل مطلوب استفاده کنید
اصل ششم:مطمئن شوید ورزشکاران در هر تمرین میزان موفقیت مناسبی را تجربه کرده باشند
آموزش باید واقع بینانه باشد اگر ورزشکار در اجرای صحیح تکنیک مشکل داشته باشد از ترفندهایی که راحتتر یاد بگیرد استفاده کنید و اگر باز هم مشکل داشته باشد از ارائه تکنیک جدید صرف نظر کنید و آموزش آن را به روز دیگر موکول کنید اجبار در فرایند یادگیری احتمالاً باعث شکست و ناامیدی میشود
اصل هفتم : درتمرین سرگرمی و تفریح ایجاد کنید تا حد ممکن افراد را در طراحی تمرینهای تفریحی شریک کنید
اصلاح اشتباهات: یکی از از چالشهای مهم مربیگری گاهی پیش میآید که ورزشکاران در تمرین تکنیک صحیح نمایش میدهند اما در بازی قادر به انجام این کار نیستند احتمالا در مهارتهای ذهنی به کمک بیشتر نیاز دارند یعنی باید در تمرین مهارت ذهنی بشتر کار شود
در اصلاح اشتباهات باید بازخوردهای مناسب انجام داد ۱- بازخورد نباید به تاخیر بیفتد اگر تا انتهای تمرین بازخورد به تغییر بیفتد احتمال اینکه ورزشکار به یاد بیاورد بازخورد مربوط به کدام تکنیک است زیاد است ۲- از انجام بازخورد زیاد واهمه نداشته باشید بازخوردهای زیاد تا آنجا که به نظم کلاس خدشه وارد نکنند انجام دهید ۳ – اگر ورزشکار چندین اشتباه دارد سعی کنید یکی یکی اشتباهات را اصلاح کنید کما اینکه با اصلاح یک اشتباه دیگر اشتباهات اصلاح گردد ۴ – در اصلاح اشتباهات از کمک مربی و یا حتی از شاگردان برتر استفاده کنید ۵- گاهی ورزشکاران حرکتی را اشتباه میزنند هم اشتباه را به او بگویید و هم نحوه صحیح حرکت را 6- از کلمات خوب استفاده کنید از کلمات افتضاحت استفاده نکنید ۷ – از برخوردهای سمعی بصری استفاده کنید روشهای یادگیری در افراد فرق میکند بعضیها با تذکر زبانی خوب یاد میگیرند و بعضیها با مشاهده